Phân tích nhân vật Phùng trong Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu
Bài làm
Nguyễn Minh Châu là một trong những nhà văn nổi tiếng trong văn đàn văn chương hiện đại. Ông được biết đến là nhà văn không ngừng trăn trở về số phận của người dân và rất có trách nhiệm với ngòi bút của mình. Trước giai đoạn năm 1975, những tác phẩm của ông có thiên hướng trữ tình lãng mạng nhưng sau 1975 thì ông chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh. Và trong đó, Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những tác phẩm có độ phổ biến với công chúng sâu sắc nhất.
Chiếc thuyền ngoài xa thể hiện một thông điệp mới mẻ, là sự chiêm nghiệm sâu sắc hơn của nhà văn về cuộc đời, về con người, thể hiện cái nhìn đa diện, thể hiện những day dứt, trăn trở của ông về hành trình đi tìm hạnh phúc và hoàn thiện nhân cách của con người.
Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh lịch sử xã hội cụ thể: Sau cuộc kháng chiến chống Mĩ, đất nước được thống nhất nhưng đời sống văn hóa nhân sinh mà trước đây do hoàn cảnh chiến tranh không được chú ý đến nay đẫ được đặt ra và từ đấy cũng đòi hỏi văn học phải đổi mới. Nhân vật trung tâm làm nên tư tưởng cho tác phẩm là nhân vật Phùng.
Nhân vật nghệ sỹ Phùng đã có những phát hiện rất quan trọng, làm nên mạch truyện, tạo ra ý nghĩa triết lý của toàn bộ câu chuyện.
Phát hiện thứ nhất của người nghệ sỹ là bức tranh thiên nhiên. Bức tranh thiên nhiên cớ dần được hiện ra trước mắt Phùng, đó là một cảnh đắt trời cho Cảnh tuyệt đẹp, một bức họa kỳ diệu mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Đó là một khoảnh khắc thật hiếm hoi. Phùng cho rằng đây là “cảnh đắt trời cho” vì chưa bao giờ Phùng thấy cảnh đẹp như vậy, suốt cuộc đời làm nghệ thuật của mình. Ông ví cảnh tượng thiên nhiên ấy như một “bức tranh mực tàu” của một danh họa thời cổ với mũi thuyển, sương trắng, màu hồng hồng của ánh mặt trời chiếu vào….
Đây là bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp mĩ lệ, có màu sắc đường nét tươi mát và khoáng đạt của một vùng trời nước mênh mông nhưng vẫn mang hơi thở của cuộc sống khiến tâm trạng của người nghệ sỹ thấy bối rối như bị bóp nghẹt trái tim.
Sau đó còn có sự xuất hiện thêm của hình ảnh con người với tạo hình ngồi im phăng phắc như tượng khum khum….” Nhưng lại làm cho bức tranh sinh động có hồn, bố cục của bức tranh hài hòa, chặt chẽ. Qua đó ta khẳng định con người luôn là đối tượng khám phá, là trung tâm của nghệ thuật làm cho bức tranh thêm đẹp và “toàn bích”. Nhân vật nghệ sỹ Phùng đã có những cảm nhận rằng ông thấy được rằng cái đẹp đã thanh lọc tâm hồng ông. Ngắm nhìn khung cảnh thiên nhiên đó ông cảm thấy tâm hồng mình trong trẻo, tinh khôi vô ngần. Cái đẹp của nghệ thuật luôn thanh lọc tâm hồn con người, hướng đến cái chân, thiện.
Nghệ sỹ Phùng lại có ngay được phát hiện thứ hai, đó là bức tranh đời sống của gia đình hàng chài. Một cảnh tượng bất ngờ vô cùng. Một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi khép nép, sợ sệt theo sau một người đàn ông to lớn, dứ dằn. Rồi sau đó chỉ ít phút thôi, ông ta quay sang người đàn bà mà đánh đập một cách thô bạo. Phùng kinh ngạc đến thẫn thờ: “tất cả mọi việc đều xảy đến khiến tôi kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Người nghệ sỹ như chết lặng, không tin vào những gì đang diễn ra.
Vì anh không thể ngờ rằng đằng sau cái đẹp kì diệu của tạo hóa kia lại là một hiện phũ phàng. Đằng sau cái đẹp tồn tại cái ác, cái xấu, cuộc đời này còn tồn tại nhiều mâu thuẫn và phức tạp. Nó chứa đựng bên trong nhiều nghịch lí và nghịch lí xuất hiện ngay ở nơi khó ngờ nhất. Cảnh thiên nhiên và cuộc sống ngoài đời thực diễn tiến cùng nhau nhưng lại có nhiều sự đối nghịch. Đúng là trong cuộc sống không thể nhầm lẫn hiện thực và bản chất. Cũng không nên vội nhìn đời bằng cái nhìn đơn giản, một chiều.
Nhân vật Phùng – người nghệ sỹ là một con người rất nhạy cảm, nhìn đời bằng con mắt của một người nghệ sỹ, anh rung động, say mê trước vẻ đẹp trời cho của thuyền biển sớm mai, có nhiều cảm xúc lãng mạn. Dễ tức giận, căm ghét mọi thứ áp bức bất công, sẵn sàng làm tất cả vì điều thiện, vì lẽ công bằng. Lúc đầu chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ, Phùng hết sức “kinh ngạc”, há mồm ra mà nhìn” rồi có sự phản xạ tự nhiên “ Vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới”
Ông muốn dùng pháp luật để bảo vệ cái công bằng cho người đàn bà nhưng sau khi lặng nghe những tâm sự của người đàn bà đó, cuối cùng Phùng cũng hiểu ra được rằng pháp luật không phải cái gì cũng có thể giải quyết, can thiệp bởi sự đời muôn hình muôn vẻ. Người nghệ sỹ muốn thấu hiểu phải biết chia sẻ, đồng cảm phải biết suy đoán chứ không phải nhìn cuộc đời bằng cái nhìn đơn giản. Nghệ thuật thì ở xa mà cuộc đời thì rất gần không nên vì nghệ thuật mà quên cuộc đời. Nghệ thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời. Tác phẩm đã đặt ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.
Cái đẹp phù phiếm thì ở rất xa nhưng cuộc đời thì lại ở rất gần. Người nghệ sĩ phải là người khám phá để thấy được cái đích của nghệ thuật. Chiếc thuyền là biểu tượng của bức tranh thiên nhiên về biển và cũng là biểu tượng về cuộc sống sinh hoạt của người dân hàng chài. Chiếc thuyền ngoài xa là một hình ảnh gợi cảm, có sự ám ảnh về sự bấp bênh, dập dềnh của những thân phận, những cuộc đời sôi nổi trên sông nước.
Chiếc thuyền ngoài xa là biểu tượng cho bức tranh thiên nhiên về biển cả và cũng là biểu tượng về cuộc sống sinh hoạt của người dân làng chài mối quan hệ khăng khít giữa nghệ thuật và cuộc sống. Qua cách nhìn nhận bản chất hiện thực của nhân vật nghệ sỹ Phùng đã cho người đọc thấy được bài học đúng đắn với cách nhìn nhận cuộc sống và con người: mội cách nhìn đa diện nhiều chiều, phát hiện ra bản chất sau vẻ đẹp bền ngoài của hình tượng.
Minh Anh